İç denetim, kamu idaresinin çalışmalarına değer katmak ve geliştirmek için kaynakların ekonomiklik, etkililik ve verimlilik esaslarına göre yönetilip yönetilmediğini değerlendirmek ve rehberlik yapmak amacıyla yapılan bağımsız, nesnel güvence sağlama ve danışmanlık faaliyetidir.
Bu faaliyetler, idarelerin yönetim ve kontrol yapıları ile malî işlemlerinin risk yönetimi, yönetim ve kontrol süreçlerinin etkinliğini değerlendirmek ve geliştirmek yönünde sistematik, sürekli ve disiplinli bir yaklaşımla ve genel kabul görmüş standartlara uygun olarak gerçekleştirilir. İç denetim, sertifikalı İç Denetçiler tarafından yapılır. İç Denetim Birimi Başkanlığı, doğrudan Üst Yöneticiye bağlı olarak çalışır.
İç Denetimin Tarihsel Gelişimi
İlk olarak 1940`lı yıllarda İç Denetim özel sektörde uygulama alanı bulmuştur. 1941 yılında İç Denetçiler Enstitüsü IIA’in (The Institute of Internal Auditors) New York’ta kurulmasıyla iç denetim ortaya çıkmıştır. Enstitü, ABD dışındaki ilk birliğini 1944’de Toronto’da, Avrupa’daki ilk birliğini de 1948’de Londra’da kurmuştur. İç denetim, 1990`li yıllardan itibaren de Amerika, Kanada ve bazı Avrupa ülkelerinde kamu sektöründe uygulanmaya başlanmıştır.
Türkiye’de ise 1980’li yıllarda iç denetim uygulamasına özel sektörde başlanmış ve uygulamanın yaygınlaşması ile 1995 yılında “Türkiye İç Denetim Enstitüsü” (TİDE) kurulmuştur. 2000’li yıllarda Bankacılık Gözetimine İlişkin Basel Komitesi, bankalar için bazı iç denetim faaliyetlerini zorunlu kılmıştır. 2003 yılında yürürlüğe giren 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi Kontrol Kanunu ile kamu kurumlarında iç denetim zorunlu hale getirilmiştir. Kanun’un 63.maddesinde iç denetimin uluslar arası kabul görmüş standartlara uygun olarak sertifikalı iç denetçiler tarafından yapılacağı, kamu idarelerinde doğrudan üst yöneticiye bağlı İç Denetim Birimi Başkanlıkları’nın faaliyete geçirileceği ifade edilmiştir.
İstanbul Büyükşehir Belediyesi İç Denetim Birimi Başkanlığı’nın Kuruluşu
İstanbul Büyükşehir Belediyesi İç Denetim Birimi Başkanlığı, 5018 sayılı “Kamu Mali Yönetimi Kontrol Kanunu” gereğince, İstanbul Büyükşehir Belediye Meclisinin 13.02.2009 tarih ve 121 sayılı kararı ile kurulmuştur.
İstanbul Büyükşehir Belediyesi İç Denetim Birimi Başkanlığı’nın Görevleri ve Sorumlulukları
İstanbul Büyükşehir Belediyesi İç Denetim Birimi Başkanlığı, yürütülen tüm işlem ve faaliyetlerin bağımsız ve tarafsız olarak risk odaklı denetlemek ve değerlendirmek üzere aşağıdaki görevleri yürütür.
- İdarenin maruz kaldığı/kalacağı riskleri ve bunlara ilişkin kontrolleri dikkate alarak, denetim çalışmalarında öncelik verilecek alanların, dikkate alınacak ayrıntıların ve denetimin sıklığının belirlenmesine yönelik olarak, her yıl itibariyle risk değerlendirmesi yapmak,
- Dönemsel ve riske dayalı iç denetim faaliyetleri çerçevesinde, iç denetim plan ve programlarını hazırlayarak yürürlüğe koymak, çalışma planları aracılığıyla icra etmek,
- İç kontrol, risk yönetimi ve yönetim süreçlerinin yeterliliğini ve etkinliğini değerlendirmek,
- Dönemsel ve riske dayalı denetimler haricinde, üst yöneticinin talebi üzerine, iç denetimin amacına uygun ve İstanbul Büyükşehir Belediyesi İç Denetim Birimi Başkanlığı Yönergesi’nde belirtilen görevler çerçevesinde denetimler yapmak,
- İlgili mevzuat ve İstanbul Büyükşehir Belediyesi İç Denetim Birimi Başkanlığı Yönergesi’nde belirtilen danışmanlık faaliyetlerini yürütmek,
- Mali ve mali olmayan işlemlere ilişkin karar ve tasarrufların, amaç ve politikalara, stratejik plana ve performans programlarına uygunluğunu denetlemek ve değerlendirmek,
- Uygun görülecek konular için, yurt içinde ve yurt dışında araştırmalarda bulunmak, konferans ve seminerlere iştirak etmektir.
İç Denetçinin Görev, Yetki ve Sorumlulukları
İç Denetçinin Görevleri
- Nesnel risk analizlerine dayanarak kamu idarelerinin yönetim ve kontrol yapılarını değerlendirmek,
- Kaynakların etkili, ekonomik ve verimli kullanılması bakımından incelemeler yapmak ve önerilerde bulunmak,
- Harcama sonrasında yasal uygunluk denetimi yapmak,
İdarenin harcamalarının, malî işlemlere ilişkin karar ve tasarruflarının, amaç ve politikalara, kalkınma planına, programlara, stratejik planlara ve performans programlarına uygunluğunu denetlemek ve değerlendirmek, - Malî yönetim ve kontrol süreçlerinin sistem denetimini yapmak ve bu konularda önerilerde bulunmak,
- Denetim sonuçları çerçevesinde iyileştirmelere yönelik önerilerde bulunmak ve bunları takip etmek,
- Denetim sırasında veya denetim sonuçlarına göre soruşturma açılmasını gerektirecek bir duruma rastlanıldığında, ilgili idarenin en üst amirine bildirmek,
- Kamu idaresince üretilen bilgilerin doğruluğunu denetlemek,
- Üst yönetici tarafından gerekli görülen hallerde performans göstergelerini belirlemede yardımcı olmak, belirlenen performans göstergelerinin uygulanabilirliğini değerlendirmek,
- Suç teşkil eden durumlara ilişkin tespitlerini üst yöneticiye bildirmek.
İç Denetçinin Yetkileri
- Denetim konusuyla ilgili elektronik ortamdakiler dahil her türlü bilgi, belge ve dokümanlar ile nakit, kıymetli evrak ve diğer varlıkların ibrazını ve gösterilmesini talep etmek,
- Denetlenen birim çalışanlarından, iç denetim faaliyetlerinin gereği olarak yardım almak, yazılı ve sözlü bilgi istemek,
- Denetim faaliyetinin gerektirdiği araç, gereç ve diğer imkânlardan yararlanmak,
- Denetimi engelleyici tutum, davranış ve hareketleri üst yöneticinin bilgisine intikal ettirmek.
İç Denetçinin Sorumlulukları
- Mevzuata, iç denetim yönergesine, denetim ve raporlama standartlarına ve etik kurallara uygun hareket etmek,
- Mesleki bilgi ve becerilerini sürekli olarak geliştirmek,
- İç denetim faaliyetlerinde yetki ve ehliyetini aşan durumlarda iç denetim birimi başkanını haberdar etmek,
- Verilen görevin tarafsız ve bağımsız olarak yapılmasına engel olan durumların bulunması halinde, durumu iç denetim birimi başkanına bildirmek,
- Denetim raporlarında kanıtlara dayanmak ve değerlendirmelerinde objektif olmak,
- Denetim esnasında elde ettiği bilgilerin gizliliğini korumak.